"واگیره" شاید نامی آشنا و شنیده شده از یک نقش فرش ایرانی برای ما نباشد، اما با دیدن و نمونه های از این نقش خواهید دانست که نقش واگیره تا چه حد از دیرباز تا کنون در کشور عزیز ما بافته می شود.
نقش فرش واگیره ای یکی از نقوش اصیل ایرانی است که هم در صنعت فرش و هم در صنعت بافت و چاپ پارچه استفاده ی فراوانی دارد و بیشترین پارچه ها نقش واگیره به خود دارند.نقش واگیره امروزه مورد توجه طراحان و نوگرایان در صنعت طراحی فرش قرار گرفته است و برای طراحی های مدرن ،مینیمال و حتی نئوکلاسیک الگو شده است. در این مقاله با بررسی طرح واگیره به معرفی طرح های معروف این نقش اشاره می کنیم و نکاتی را برای استفاده این نقوش در دکوراسیون بیان می کنیم.
“واگیره” در معنای واژگانی به معنای سرایت و انتقال است و نقش واگیره نیز از تکرار یا همان سرایت یک نقش به سراسر زمینه ی فرش شکل می گیرد.
در تعریف کامل تر ،در صورتی که جز کوچکی از طرح متن در جهات طولی و عرضی تکرار شده و این اجزا با خطوط و نقوشی یا به قولی با “گیره ها” به یک دیگر متصل شوند ، آن نقش واگیره یا بندی نامیده می شود.
تنوع طرح و سبک در نقوش واگیره فراوان و بی شمار است و حتی امروزه طرح های تقریباً خالی از گل، بته و نقوش سنتی نیز به چشم می خورد که از آن ها به عنوان طرح های پترنی نیز یاد می کنند.
معروف ترین طرح های واگیره یا بندی عبارتند از : بندی ورامین یا مینا خانی ،بندی اسلیمی ، بندی باز و بندی، بندی شیر و شکری، بندی آدمکی یا ملا نصرالدین ،بندی کتیبه ای و بندی شاخ گوزنی و حیوان دار هستند.
طرح بندی یا واگیره تقریباً در اکثر مناطق بافت ،به خصوص در کارآگاه های قالی بافی استان های شمالی،شمال شرقی و مرکزی ایران متداول بود اما بعد از ظهور حکومت قاجار نقش واگیره طرفداران بیشتری پیدا کرد ،الخصوص در شهر یزد شاهد فراوانی واگیره بودیم. یکی از دلایل عمده ی شهرت یافتن این نقش در یزد آسانی نقشه خوانی طرح واگیره است.
شهر یزد از مراکز اصلی بافت فرش نبود و نقشه خوانی برای یزدیان کار دشواری بود و احتمال بروز خطا بسیار بود. از این رو نقش واگیره به علت سهولتی که در نقشه خوانی دارد مورد استقبال یزدیان قرار گرفت. نقوش گل و ماهی یا هراتی ،سردار جنگل ،امیر جنگی ،احمد محمد آبادی،تال و خونچه ،شرق لندن از مهم ترین این طرح ها هستند.
نقش گل و ماهی یکی از طرح های معروف نقش واگیره است و سرچشمه ی پیدایش این طرح شرق ایران زمین است.
گل و ماهی همانطور که از نامش پیداست از دو نقش گل و ماهی تشکیل شده است. گل این فرش ها اصولاً گل هشت پر است و در کنار ان ماهی هایی نقش می بندند.
همانطور که پیش تر در مقاله ی ” نقش لچک و ترنج” به آن اشاره کردیم، در قدیم فرش ها به صورت حوض های آب در نظر گرفته می شد و با نقوش گل و بته این حوض ها تزئین می شد. حضور نقش ماهی نیز در این فرش ها باری دیگر ما را به یاد تعابیر نیاکانمان از رمز و راز نقش فرش ها می اندازد.
گفتنی است که بعد از ورود دین اسلام به هنر ایرانی و ممنوعیت و ممانعت از استفاده از نقوش جاندارن در هنر به مرور نقش ماهی شبیه و سپس تبدیل به نوعی برگ شد.
طرح سردار جنگی یکی از واگیره های معروف است. واگیره ی سردار جنگل در جهت طولی و عرضی تکرار شده است.
طرح واگره ی قالی سردار جنگل نخستین بار به سفارش خود سردار توسط مردمان یزد بافته شد و به وی پیشکش شد. این طرح از نظر معنایی مفاهیم دلیری،جنگجویی و شجاعت ندارد اما به مرور زمان همان نام “سردار جنگی” جاودان شد.
واگیره ی امیر جنگی از یک قاب تکرار شونده با رنگ هایی یکنواخت تشکیل می شود که با بندهایی به یکدیگر متصل می شوند. ساختار کلی قالی امیر جنگل از واگیره سردار جنگل ،الهام گرفته شده است. این طرح امروزه دچار تحولات فراوانی شده است.
واگیره ی احمد محمد آبادی با گویش مردمان یزد “احمد مَندَبایی یا احمد مَندوایی” طرحی است که واگیره ی آن 16 بار در متن فرش تکرار شده است. واگیره ی احمد محمدآبادی توانسته است در طول سالیان نقش خود را حفظ کند و دچار تغییر و تحول نشود. این واگیره امروزه با رنگهای جدیدتری بافته می شود.
واگیره ی تال و خونچه به احتمال زیاد از منطقه ی بختیار وارد یزد شده است،زیرا که در شهر کرد روستاهایی به نام “طالخونچه” و “علی آباد” قالی هایی می بافند که در آن ها از اشکال لوزی با کنگره های که اطراف آن با گل پوشیده شده است.
یزدیان نیز برای پذیرایی در مراسم عقد و عزا از سینی های کوچک یک نفره به نام “تال” استفاده می کردند که در یک طرف آن چای و در سمت دیگر آن شیرینی یا خرما قرار می دادند.
“خوانچه ” هم ارتباط با مراسم ” خوانچه بران ” دارد. استفاده از دو نماد تال و خوانچه در کنار یک دیگر در بافت فرش نمادی از غم و شادی درکنار هم دیگر نمادی از استمرار و بالا و پایین زندگی است . نقش واگیره ی تال و خونچه برای نو عروسان یا برای صادرات بافته می شد.
واگیره ی شرق لندن 16 با در طول و عرض قالی تکرار می شود.شرق لندن از نظر تعداد تکرار نقش واگیره مشابه با واگیره ی احمد محمد آبادی و از نظر شکل کمان های متصل کننده ی واگیره ها شبیه به واگیره ی سردار جنگی است.این قالی نخستین بار به سفارش شرکت شرق لندن بافته شد و به همین نام شهرت یافت.
همانطور که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم، نقش واگیره امروزه مورد توجه طراحان فرش قرار گرفته است و با استفاده از الگو ها و شیوه های رسم واگیره،امروزه فرش های مدرن ،مینیمال و نئوکلاسیک زیبایی توسط طراحان فرش بهشتی طراحی شده است. واگیره های مدرن فرش بهشتی با ترکیب های رنگی هوشمندانه و پالت رنگی مدرن نقشی زیبا و چشمگیر به خانه های شما می بخشد.
نقش واگیره به علت به هم پیوستگی که در طرح خود دارد، احساس زیبایی از تناسب و یکدستی را به فضا می دهد.
نقوش اصیل واگیره در رنگبندی سنتی و اصیل ،جلوه ای زیبا و اصیل به دکوراسیون شما می دهند. در استفاده از نقوش واگره با نقوش رنگارنگ ، دقت کنید که مبلمان و پرده ها تا حدامکان ساده و بدون طرح باشند. نقوش سنتی فرش در ترکیب با مبلمان چوبی در رنگ های تیره و فندقی ،جلوه ای زیبا پیدا می کند. برای انتخاب رنگ مبلمان نیز می توانید رنگ متن قالی یا یکی از رنگ های غالب در نقش را انتخاب کنید.
چیدمان با فرش های واگیره در سبک های مدرن،نئوکلاسیک و مینیمال به مراتب ساده تر است، زیرا طرح و رنگ به شکلی طراحی می شود که هم انتخاب رنگ را برای شما ساده تر می کند.
اگر طرفدار فرش های واگیره ی مدرن هستید توصیه می کنیم از کلکسیون نارسیس و ویهان فرش بهشتی دیدن کنید.
نظرات شما