گبه چیست؟ و چه فرقی با گلیم و فرش دارد؟

وقتی صحبت از گبه و دستبافته های اصیل ایرانی می شود اکثر افکار سمت فرش و گلیم می رود اما دستبافته های ایلی و عشایری ایران تنوع فراوانی دارند و محدود به گلیم و فرش نمی شوند. یکی از انواع دستبافته های اصیل ایرانی “گبه” است. گبه با حال و هوای بومی، نقوش مینیمال و رنگ بندی طبیعی خود انرژی بکر و خالصی به چیدمان می دهد و همین ویژگی گبه را به یکی از پرطرفدارترین آیتم ها به عنوان کف پوش گستردنی کرده است. در این مقاله باهم می خوانیم، گبه چیست و از علت معروفیت این روزهای آن صحبت می کنیم.

گبه چیست؟

گبه، فرش دستبافته ای گستردنی است. گبه مانند هم نوع های خود یعنی گلیم، فرش، جاجیم، زیلو و … یک نوع زیر انداز است. به گبه، خرسک نیز گفته می شود.

ویژگی های گبه چیست؟

• گبه پرزهای بلند دارد و گاهاً ارتفاع پرز آن به یک سانتی متر می رسد.
• گبه درشت بافت است و نقش و نقوش ظریف ندارد.
• گبه در ابعاد بزرگ بافته نمی شود.
• گبه بخاطر داشتن پرزهای بلند، نرم و گرم است.
• گبه از پشم بافته می شود.
• برای نرمی بیشتر گبه ها تعداد پود بیشتری، 3 تا 5 بود در هر رج، دارند.
• نوع گره ی گبه، گره ی فارسی است.
• گبه سنگین وزن است. به طور میانگین هر یک متر مربع از گبه 3 کیلوگرم وزن دارد.
• گبه ساده بافت است و یا نقوش بسیار ساده دارد.
• گبه با نقشه بافته نمی شود،هر بافنده ای طرح ذهنی خود را روی گبه می آورد.
• گبه اکثراً توسط عشایر و  الهام گرفته از زندگی طبیعی آن ها بافته می شود.
• گبه ها گاهاً به صورت ساده و بدون طرح بافته می شوند.

گبه چه مزیت هایی دارد؟

• گبه بخاطر جنس پشمی خود بسیار با دوام است و پاخور بسیار خوبی دارد.
• گبه دوام بالایی و بافت مستحکمی دارد.
• گبه بسیار نرم و ضخیم است.
• گبه به صورت طبیعی رنگرزی می شود و رنگ آن برای سلامتی ضرری ندارد.
• گبه طرح و نقش ساده ای دارد و خسته کننده نیست.
• گبه حال و هوای طبیعی و بکر به چیدمان و دکوراسیون خانه می بخشد.

گبه چه تفاوتی با فرش دارد؟

• گبه درشت بافت تر از فرش است.
• گبه پرزهای بلندتری از فرش دارد.
• گبه از فرش نرم تر است.
• گبه از فرش سنگین تر است.
• گبه، برعکس فرش نقش و نگار زیادی ندارد.
• گبه با نقشه ی از پیش کشیده شده بافته نمی شود.
• گبه ها در ابعاد کوچکتری بافته می شوند.

گبه چه تفاوتی با گلیم دارد؟

• گبه بر خلاف گلیم بافت سه بعدی و پرز بریده است.
• گبه ضخیم تر از گلیم است.
• گبه گرم تر از گلیم است.
• گبه مانند گلیم به صورت انتزاعی نقش می بندد.
• گبه سنگین تر از گلیم است.
• گبه نرم تر از گلیم است.

طرح و نقش فرش گبه

گفتیم که هنر بافتن گبه بیشتر در ایلات و عشایر متداول است و یکی از زیباترین و شیرین ترین ویژگی های فرش های دستبافته ایلی و عشایری انتزاعی بودن نقوش آن است. عشایر دستبافته هایی چون گلیم و گبه را بدون نقشه و با استفاده از تمایلات ذهنی خود نقش می زنند. نقوش گبه درست مانند نقوش گلیم بسیار ساده است. گبه ها چون بر اساس نقشه بافته نمی شوند و بافنده بر اساس ذوق و سلیقه ی خود هنگام بافت آن را نقش می زند ممکن است نامتقارن باشند. اصالت نقوش گبه و گبه بافی بر اساس سادگی نقش است. گبه ها ممکن است کاملاً ساده بافته شوند، چند پترن ساده ی تکرار شونده داشته باشند و یا یک پترن یا همان شکل سراسری داشته باشند.

چندتا از متداول ترین نقش و طرح هایی که بر روی گبه ها استفاده می کنند را در ادامه برای شما شرح خواهیم داد.

گبه ماشینی، فرش ماشینی با طرح گبه

گبه بافی یکی از صنایع دستی با ارزش ایلات و عشایر ایرانی است اما با پیشرفت ماشین آلات نساجی بافت هر نوعی از منسوجات مانند فرش، گلیم، پارچه و…. امکان پذیر است. شاید منحصراً خط تولیدی با عنوان گبه ی ماشینی نامگذاری نشده باشد اما تولیدات بسیار مشابه به گبه وجود دارند که ویژگی های دقیقاً منطبق با گبه های دستبافت دارند. از فرش های ماشینی مشابه به گبه می توان به فرش های ماشینی کم تراکم (100 تا 500 شانه) اشاره کرد. فرش های ماشینی کم تراکم یا به عبارتی دیگر گبه های ماشینی با پرزهای بلند و نرم، ضخامت بالا و نقش های درشت، ظاهری بسیار مشابه با گبه دارند پس اگر طرفدار گبه های ماشینی هستید پیشنهاد ما به شما انتخاب فرش ماشینی با تراکم 500 و 700 شانه است. در رابطه با انتخاب طرح و نقش گبه ی ماشینی بسیار خوش شانس هستید، زیرا تنوع طرح و نقش گبه های ماشینی بسیار بالا است. گبه ی ماشینی با طرح درختی، نقش شیر، گنبدی، خشتی، محرمات(راه راه)، ساده بافت و … می توانید پیدا کنید. خرید گبه ی ماشینی از نظر قیمت بسیار مرقون به صرفه است.

مناسب ترین تراکم فرش ماشینی کدام است؟ در مقاله ی “فرش چند شانه بخریم؟” مناسب ترین تراکم فرش ماشینی را پیدا کنید.

اصول نگهداری از فرش گبه

گبه پشم در پشم و با روش تار پودی بافته می شود. جنس گبه و روش بافت آن دو مورد اصلی هستند که در نگهداری از گبه به آن می بایست توجه ویژه ای کنیم. پشمی بودن گبه های دستبافت آن را در برابر بید آسیب پذیر می کند. پرزهای بلند و رنگرزی طبیعی پشم سبب استحکام بالا و پاخور بسیار عالی آن می شود. با توجه به توضیحات بالا برای بالا بردن طول عمر گبه های خود و جلوگیری از آسیب رسیدن به آنها باید نکاتی را رعایت کنید:

• از گبه های دست بافت خود در برابر بید دفاع کنید.

گبه های ماشینی به صورت طبیعی در برابر بید ایمن هستند.

با مطالعه ی مقاله ی “بید فرش،تشخیص و راهکار مقابله با بیدزدگی“ بهترین ترفندهای مقابله با بید را بیاموزید.

• گبه را در کف های آهکی و گچی پهن نکنید.
• گبه را به صورت منظم نظافت کنید و جارو برقی بکشید.
• پرزهای بلند گبه مستعد جمع کردن مو، گرد و خاک و … هستند، گبه را با سری مخصوص جارو برقی بکشید.
• از شست و شو گبه با مواد شوینده ی رنگبر، آنزیم دار، لکه بر و یا هر ماده ی شیمیمایی قوی دیگر خود داری کنید.
• از شست و شوی گبه با آب گرم و آب داغ خود داری کنید.

با رعایت اصول نگهداری طول فرش، گبه و یا گلیم شما چند برابر می شود. ترفندهای بیشتر را در مقاله ی ” اصول نگهداری صحیح از فرش های دستبافت و ماشینی” مطالعه کنید.