نقش مُحرّمات یا قلمدانی

اولین ها،همیشه مهم ترین و هیجان انگیزترین اتفاقات هستند.اولین عشق،اولین روز مدرسه،اولین روزکاری،اولین تجربه،اولین شعری که سروده شد،اولین قصه ای که تعریف شد،اولین نقشی که فرش شد.

تا به حال به اولین نقش فرش فکر کرده اید؟

امروز می خواهیم از نقشی که، طبق اسناد و مدارک موجود، شاید اولین نقش فرش ایرانی باشد صحبت کنیم.

نقش محرمات، قدیمی ترین نقش فرش ایرانی

طبق شواهد و اسنادی که از بررسی نقش مایه های ایران باستان و کشورهای اطراف به دست آمده است نقش محرمات، قدیمی ترین نقش ایرانی است.برخی از این شواهد عبارتند از:

• پارچه های منقش به نقش محرمات در طبرستان و مازندران متعلق به سده چهارم و پنجم است.
• ظروف سفالی و لعابدار از ساوه و آمل که مربوط به اواخر سده ی ششم است.
• صنعت ابریشم بافی گرگان و طبرستان که مربوط به سده ی 4 تا 6 هجری قمری است.
• تصاویر میناتوری،قدیمی ترین نسخه ی کتاب قابوس نامه ،مُنقش به نقش محرمات است.
• نقوش ثبت شده روی ظروف یونانی که متعلق به عهد هخامنشی است، لباس ایرانیان با نقش محرمات نشان می دهد.
• یک فرش مینیاتوری مکتب شیراز با موضوع خمسه ی نظامی در سال 813 تصویر شده است که در آن یک قالی با نقش محرمات دیده می شود که خود نشانه ی میزان ترویج این نقش در سده ی هشتم و نهم هجری است.

اگر علاقه مند به نفوش فرش ایرانی هستید پیشنهاد می شود مقالات طرح و نقش خشتی فرش ، نقش افشان و نقش شکارگاه فرش را مطالعه فرمایید.

علت نام گذاری نقش محرمات چیست؟

گفتیم که نقش محرمات یکی از قدیمی ترین و اصیل ترین نقوش فرش است که از سده ی 4 هجری تا به امروز برای ما به میراث مانده است. این قدمت طولانی باعث به وجود آمدن مواردی از ابهام در رابطه با این نقش شده است. علت نام گذاری این نقش یکی از آن ابهامات است. ما دو فرضیه ی موجود را نقل می کنیم و در نهایت انتخاب شماست که کدام یک را پیشینه ی این نام بدانید.

فرض اول :

 فرض اول بر اساس شکل نوشتاری این واژه “محرمات” است.در این مورد بیان می شود که “محرمات” با “محرم” که ماه اول هجری قمری بر اساس تقویم مسلمانان است و علت نام گذاری آن پارچه های سبز و سیاه رنگی است که در این ماه برای تزئینات استفاده می شود.

فرض دوم :

فرض دوم بر اساس شبهات واژه ی “محرمات ” به واژه ی “مهرمت” است با تلفظ “مهر” که در زبان ساسانی به معنای دعا است و هیچ ارتباطی با کلمه ی محرم ندارد.واژه ی مهر هنوز هم در ناحیه ی مازندران ایران باقی مانده است.

عتابی و الیجه دو نام دیگری است که در کشمیر به این نقوش محرمات گفته می شود.

با توجه به قدمت این نقش و مربوط بودن آن به دوران پیش از هخامنشیان و نبود اسلام در آن زمان فرض دوم صحیح تر است اما اگر بخواهیم دگرگونی هنر را پس از حمله ی اعراب درنظر بگیریم این امکان وجود دارد که برای برداشته شدن منع و ممنوعیت از این طرح یا اسلامی کردن آن یک اسم اسلامی تحت عنوان “محرمات” جایگزین شده است.

به چه نقوشی محرمات می گویند؟

نقش محرمات، یکی از قدیمی ترین نقوش ایرانی ست که قدمت آن حتی به قبل از دوره ی هخامنشیان باز می گردد.به نقش محرمات که در برخی از مناطق به آن قلمدانی نیز می گویند. از همان زمان تا کنون این طرح روی پارچه های دستبافت گره دار و ترمه ها نقش می بندد. قلمدانی یکی از نقوشی است که شناخت و تمیز (تشخیص) آن بسیار ساده است.

نقش محرمات نقش بسیار ساده ای است که در آن متن فرش به نوارهای باریکی تقسیم شده است. نوارها می توانند راست یا مورب باشند. در قالی های محرمات، متن فرش در جهت طولی به نوارهایی با رنگ های متنوع با نقوش ظریف پر می شود.فرش های مزین به نقوش محرمات از فاصله دور،راه راه به نظر می رسند.

انواع نقش محرمات چیست؟

انواع نقش محرمات عبارتنداز :

1. محرمات دو رنگ : در محرمات دو رنگ ،یک رنگ سفید و رنگ دیگر مشکی،سرمه ای یا یشمی
2. محرمات چند رنگ : این گروه به دو دسته تقسیم می شود.محرمات پهن که توسط ایل قشقایی ،کردستان و درخش

و محرمات باریک که توسط ایل قشقایی،کردستان ،فرهان ،آذربایجان و شوروی بافته می شوند.

نقش محرمات یا قلمدانی در دکوراسیون و چیدمان داخلی

برای طرفداران نقوش منحصر به فرد محرمات یکی از بهترین گزینه ها است.نقش محرمات به علت نداشتن ترنج مرکزی، تمرکز را به یک نقطه عطف نمی کند و سالن شما را بزرگتر و دلبازتر نشان می دهد.

نقش محرمات امروزه، هم در فرش های ماشینی و هم در فرش های دستبافت و گلیم متداول است.

نقش های محرماتی که بر روی فرش های ماشینی نقش می بندد کمی مدرن تر و امروزی تر هستند اما طرح محرمات های دستباف (قالی ،گلیم و گبه) اصالت خود را کماکان حفظ کرده اند.

1. اگر طرفدار چیدمان و دکوزاسیون خلوت تر برای خانه و یا محل کار خود هستید می توانید از گلیم ها و گبه ها در دکوراسیون خود استفاده کنید.
2. قالی های محرمات اصیل نیز اصالت و ابهت خود را به دکوراسیون می دهند .
3. اما اگر طرفدار سبک های کلاسیک هستید پیشنهاد ما به شما نقوش محرمات مدرن شده هستند که هم اصالت نقش محرمات و هم نقش و رنگی مدرن و امروزی دارند.

هر نقش فرش ایرانی، بخشی از هویت ملی ما است، امیدواریم در حفظ این هویت و فرهنگ بتوانیم موثر باشیم.