تا حالا این سوال براتون پیش آمده که فرش و هنر بافتن فرش ،چرا و چگونه به‌وجود آمده؟! تاریخچه فرش ایرانی از چه زمانی بوده؟تاریخچه فرش و پیشینه فرش ایرانی یکی از خواندنی ترین قصه های جهان است که با بررسی جزئیات تاریخچه فرش در نقاط متفاوت جهان، الخصوص تاریخچه فرش ایرانی، ما را به نقطه شروع می رساند. پس با ما همراه باشید تا قصه‌ی پرنقش و نگارِ فرش را برای شما عزیزان تعریف کنیم.
مطالعه تاریخچه فرش ایرانی که پیوند و رابطه بسیار عمیقی با تاریخچه کلی فرش دارد و بسیاری از سوال ها را در خصوص پیشینه فرش و ارتباط با آن را پاسخ می دهد. مطالعه تاریخچه فرش ایرانی برای ما ایرانیان می تواند بسیار جالب و جذاب باشد و ما را به سمت و سوی ریشه های قالی ایرانی و فرش ایرانی ببرد که با نام و افتخار آن بزرگ شده ایم. به نظر شما فرش ایرانی یا همان قالی ایرانی که از کودکی همواره بخشی از خانه، خانواده و فرهنگ ما ایرانیان بوده است می تواند مربوط به یکی از کشور های چین، هند، مصر، ارمنستان، ترکمنستان، آذربایجان یا ترکیه که امروزه نام آن ها در زمینه تولید فرش پر آوازه است، باشد؟
مطالعه تاریخ همیشه اطلاعات زیادی در خصوص جهان، فرهنگ، رسم و رسومات، اتفاقات مهم، باورهای فلسفی و عقیدتی و … به ما می دهد و چشم اندازی جامع از چرایی و چگونگی اتفاقات معاصر مطرح می کند، با ادامه مطلب همراه باشید تا با بررسی تاریخچه فرش ایرانی چشم اندازه تازه ای به فرش، فرش ایرانی و هنر فرش بافی پیدا کنیم.
برای بررسی تاریخچه فرش باید به اولین لحظه به وجودآمدن یا همان لحظه پیدایش فرش بازگردیم. تاریخچه فرش قدمتی بسیار قدیمی تر از ثبت نخستین لحظه در تاریخ دارد و لحظه بافته شدن نخستین فرش جهان قطعا برای همیشه یک راز سر به مهر خواهد ماند.
تاریخچه پیدایش فرش به کمی بعد از پیدایش حیات باز می گردد. حدود 6000 سال قبل، زمانی که انسان های نخستین نیازهای اولیه خود را به خوراک، پوشاک و مسکن برطرف کرده بودند و حالا دنبال راه حل های رفاهی برای یک جا نشستن بودند. نیاز به رفاه و آرامش سبب به وجود آمدن نخستین زیر اندازها یا فرش ها شد. انسان های اولیه برای برطرف کردن نیاز خود به آرامش و راحتی شروع به نرم و گرم کردن سطح بستر خود با گیاهان کردند. ایده گرم و نرم کردن و پوشاندن زمین احتمالا بر گرفته از حسی بود که پوشیدن لباس به انسان ها می داد. لباس و پوششی برای سطح زمین ایده ابتدایی خلق فرش امروزی است.
به مرور ساختن زیرانداز‌هایی متناسب با مواد اولیه‌ی هر منطقه باب (رایج) شد و بعد به تکامل حصیر بافی رسید. به دلیل اینکه این دسته از حصیرها و زیراندازها از مواد تجزیه پذیر تشکیل شده‌بودند؛ نسخه‌ی فیزیکی از این حصیربافی ها در دسترس نیست اما شواهد مبتنی بر نساجی (ریسندگی و بافندگی) بر روی نگاره ها، کوزه‌ها و نوشته‌های تاریخی مشهود است. که همه‌ی اینها نشانگر این است که مشرق، سرزمین پیدایش تاریخچه ی فرش و بافت اولیه‌ی بوده است.
باتوجه به شواهد زمخت‌ترین کفپوش‌ها، حصیرهایی بودند که از نی بافته شده بودند. اما بافت هاى پرُز دار (همان خاب دار) نبودند و به صورت تخت بافته می‌شدند.
ایده اولیه فرش که از گیاهان تشکیل شده بود، راه حل همیشگی نبود. گیاهان بعد از مدتی خشک و سخت می شدند. در مقایسه با لباس که ایده اصلی شکل گرفتن فرش بود گرما کمتری داشتند و به اندازه کافی نرم نبودند. همگی اینها سبب تکامل بیشتر فرش های اولیه شدند و در نهایت انسان توانست با یادگیری بافت، شروع به حصیر بافی و خلق فرش های حصیری تخت بافت کند. نخستین شکل تکامل فرش یعنی “حصیرهای تخت بافت” بود، اما برای انسان کافی نبود. انسان با الهام از ساختار پوست حیوانات که از یک لایه پوست و پرز و کرک تشکیل شده است، اقدام به بافت فرشی پرز دار امروزی کرد. حدس می زنید نخستین فرش پرزدار جهان در کدام کشور بافته شده باشد؟
قدمت تاریخچه فرش بسیار طولانی است. تاریخچه فرش دستبافت حتی به پیش از به وجود آمدن تمدن ها باز می گردد و هر سنگ نوشته یا کتیبه ای که تا کنون کشف شده همگی گواهی بر وجود فرش در آن دوران و رواج بسیار بالا هنر دارد. هیچ اطلاعات مستندی در خصوص نخستین فرش یا حتی اولین خواستگاه فرش وجود ندارد. به علت قابلیت تجزیه پذیر بودن پشم و پنبه و پرز که فرش از آنها بافته می شود هیچ نسخه قدمت دار و قدیمی از فرش در دسترس مورخان و محققان نیست از این رو بخشی از تاریخچه فرش صرفاً با بررسی فرضیه هایی بر اساس شواهد زمین شناسی و پدیدار شناسی بررسی می شود. از این جهت برای بررسی پیدایش فرش و نخستین فرش دستبافت باید سراغ این قبیل فرضیه ها برویم.
طبق فرضیه های زمین شناسی و پدیدار شناسی، قاره آسیا خاستگاه پیدایش نخستین فرش دستبافت جهان است زیرا سردی هوا و نم قاره اروپا سبب عدم تمایل انسان‌ها به استراحت کردن و یا نشستن به روی زمین میشد، پس اروپا نمی تواند سرآغاز تاریخچه فرش باشد.
قاره آسیا شرایط متعادل و همچنین زمین گرمی برای استراحت کردن داشت، پس آسیایی ها برای استراحت روی سطح زمین و در امان ماندن از ناهمواری و مقابله با سرما و گرمای زمین دست به خلق و استفاده از نخستین کفپوش‌ها یا زیراندازها کردند. اگر چه از این دوران فرش یا زیر اندازی در دسترس نیست اما شواهد مبتنی بر نساجی، یعنی ریسندگی و بافندگی، بر روی نگاره ها، کوزه‌ها و نوشته‌های تاریخی مشهود است.مشرق، سرزمین پیدایش تاریخچه فرش و هنر فرش بافی است.
باتوجه به شواهد زمخت‌ترین کفپوش‌ها، حصیرهایی بودند که از نی بافته شده بودند. اما بافت ها پرُز دار نبودند و به صورت تخت بافته می‌شدند.
صنعت فرش بافی ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح توسط مورها به اسپانیا معرفی شد و در طی جنگهای صلیبی، قالی ترکی به اروپا برده شده و کشور گشایی اسکندر مقدونی از شرق تا هند و از غرب تا مصر و مدیترانه باعث پراکنده شدن این هنر شد.
چیزی که فرش را تا به امروز زنده نگه‌داشته است، جنگ است.
فرش و فرش بافی در روم وجود داشت اما با حمله‌ی بربرها از بین رفت. تنها شرقی‌ها توانستند تا ظهور اسلام این هنر را حفظ کنند و تا به امروز به مثال گوهری ارزشمند از هنر فرش بافی نگهداری کنند.
در سال ١٣٢٧ هجرى، در يكى از معابد جنوب سيبرى، در منطقه‌ای به نام پازیریک، تکه‌ای فرش کشف شد. این تکه فرش با دفن شدن زیر یخ و برف، از پوسیدگی در امان مانده بود و نور امیدی برای مورخان و محققان فرش بود تا با بررسی فرش پازیریک برای سوالات خود پاسخی معتبر و درست پیدا کنند.
با بررسی پازیریک مورخان تاریخچه پیدایش فرش را ۲۵۰۰ تا ۳۹۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، پیش بینی کردند.
فرش پازیریک، در حال حاضر در موزه‌ی هرمیتاژ در سن‌پترزبورگ قرار دارد.
شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید یک فرش با 25 تیکه متفاوت، قصه هفت خوان رستم را روایت کرده است و به عنوان فرش شاهنامه و یا فرش تصویری شاهنامه نیز از آن نام می برند.
آغاز تاریخچه فرش دستبافت در شرق بوده است اما اینکه آغاز این پیدایش دقیقا کدام کشور یا کدام شهرها بوده موضوعی نامعلوم است. برخی از کتب تاریخی می توانند اطلاعاتی درباره‌ی برخی از مراکز فرش بافی که امروز نیز وجود دارند از جمله فرش و قالی ایرانی دریافت کرد. این منابع که به تاریخچه فرش ایرانی و پیشینه فرش ایرانی اشاره می کننده عبارتند از:
اگر علاقه مند به مطالعه تاریخچه فرش ماشینی هستید و اینکه در حال حاضر چه شهرهایی در ایران در حوزه تولید فرش ماشینی فعالیت می کنند، پیشنهاد می کنم مقاله ” تاریخچه فرش ماشینی” را بخوانید.
هنر بافتن فرش کشورهای آسیای صغیر ترکیه، قفقاز، ایران، ترکمنستان، پاکستان، افغانستان، هند، تبت، چین، مصر، اسپانیا و حتی کشورهای شبه‌جزیرهٔ بالکان مانند رومانی را می‌یابیم که هنر و صنعت فرش‌بافی در آنها وجود دارد. برخی پژوهشگران معتقدند که ایرانیان نخستین قومی بودند که بافتن فرش را آغاز کردند و برخی دیگر مخالف این فرضیه هستند اما نام هیچ کشوری در خصوص زادگاه و خاستگاه فرش به اندازه کشور عزیز ما ایران مطرح نیست، ضمن اینکه بسیاری از تمدن های قدیمی که هنر بافت فرش را می دانستند مانند ارمنستان، ترکمنستان، آذربایجان، هند و … روزی بخش از خاک ایران زمین بوده اند.
صنعت بافت فرش به احتمال زیاد توسط کولی‌ها در سراسر ایران باستان پخش شد و سپس بیابان گردان این هنر را با خود در تمام آسیا اشاعه دادند.
احتمالا هدف بافت فرش‌های خاب دار (سه‌بعدی) احتمالا شبیه‌سازی از گرما و راحتی پوست حیوانات بوده است. (نخ تار و پود به عنوان پوست و نخ خاب به عنوان مو یا پشم روی سطح پوست.)
بدین طریق آسیایی‌ها موفق شدند تا با بافتن فرش سطحی نرم ، گرم و راحت را برای نشستن و خوابیدن روی سطح زمین خلق کنند.
نظرات شما